Aktualności

W związku z licznymi pytaniami na temat szczepienia na COVID-19 u osób z celiakią lub innymi schorzeniami autoimmunologicznymi postanowiliśmy zwrócić się o pomoc do specjalistów. Odpowiadają nam uznani immunolodzy: prof. Bożena Cukrowska z CZD i dr Maciej Hałasa z PUM.

Trwa akcja informacyjna na temat szczepień na koronawirusa. Nas interesują w szczególności zalecenia i  możliwe reakcje niepożądane u osób mających problemy ze schorzeniami z autoagresji i u alergików. W związku z tym kilka najczęściej pojawiających się pytań zadaliśmy naszym specjalistom, cenionymi immunologom, związanym od lat ze Stowarzyszeniem. Jak skomplikowany i nie zawsze jednoznaczny to temat pokazują ich poniższe wypowiedzi.

Prof. dr hab. n. med. Bożena Cukrowska, Pracownia Immunologii, Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie:

Czy osoby z celiakią i/lub innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, które przeszły infekcję COVID-19, powinny się szczepić?

B.C.: Zacznijmy od tego, że wszystkie osoby, które przeszły infekcję COVID-19, nie tylko te z celiakią czy z innymi chorobami autoimmunologicznymi, nabywają odporność przeciw wirusowi wywołującemu tę chorobę. W surowicy krwi takich osób, w ciągu 2-6 tygodni po przechorowaniu pojawiają się przeciwciała w klasie IgG. Jednak badania pokazują, że ilość przeciwciał, a także czas ich utrzymywania się w surowicy krwi u tych pacjentów jest krótszy w porównaniu do osób szczepionych. Tak więc stanowisko ekspertów jest takie, że osoby, które przechorowały COVID-19 również powinny się zaszczepić. I to niezależnie od tego czy są zdrowe, czy mają celiakię lub inne choroby.

Czy aktywna (np. właśnie wykryta, nieuregulowana leczeniem) choroba autoimmunologiczna (np. choroba Hashimoto) jest przeciwwskazaniem dla tego szczepienia? Czy w przypadku osób z chorobami w remisji, mających prawidłowe wyniki badań, zalecenia są inne?

Konsultowałam odpowiedź na to pytanie z naszymi specjalistami, którzy szczepią dzieci w CZD i mają duże doświadczenie z zakresu szczepień. Biorąc pod uwagę zalecenia dotyczące innych szczepionek nie ma przeciwskazań do szczepień u tych osób. Nawet jeżeli mamy do czynienia z czynną postacią choroby autoimmunologicznej, jeśli nie wdrożono leczenia immunosupresyjnego, biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy nie ma przeciwskazań co do szczepienia. Jednak muszę tutaj podkreślić słowa: „obecny stan wiedzy”, bo szczepionki na COVID-19, które są dostępne na rynku nie były testowane w grupie osób z aktywnymi postaciami chorób autoimmunizacyjnych. Badania przeprowadzono na wielotysięcznych grupach zdrowych ochotników.

Czy przed szczepieniem na COVID-19 należy zbadać poziom przeciwciał IgG by sprawdzić czy przeszło się infekcję bezobjawowo?

Nie, nie jest to zalecane i nie ma powodu żeby to sprawdzać. Przeciwciała IgG odgrywają ogromną rolę w odpowiedzi immunologicznej – do ich produkcji dochodzi po wniknięciu do organizmu patogenu (na przykład bakterii lub wirusa). Ich zadaniem jest połączenie się z danym patogenem i zniszczenie go. Przeciwciała w tej klasie nazywane są przeciwciałami późnymi, gdyż pojawiają się w surowicy krwi po około 4-6 tygodniach od infekcji. Przez około pół roku utrzymują się na dość wysokim poziomie, potem ich ilość może spadać. Prawdopodobnie nie utrzymują się całe życie. Dlatego słyszy się doniesienia o przypadkach osób, które po kilku miesiącach od infekcji przechodzą powtórnie zakażenie COVID-19. Z tego też powodu zaleca się szczepienie również u osób, które przeszły infekcję, chociaż jest wielce prawdopodobne, że większość z nich będzie chroniona przed powtórnym zakażeniem i mogłaby uniknąć szczepień.

Dlaczego na grypę szczepi się raz, a w przypadku koronawirusa zaleca się podwójne szczepienie?

Jest wiele szczepionek, gdzie kolejne dawki podawane są dwa razy. Grypa jest chorobą sezonową i odporność po szczepieniu utrzymuje się przez okres jej występowania. Aby odporność na patogen była długotrwała, niezbędna jest dawka przypominająca. Jedynie w przypadku niektórych szczepionek zawierających żywe wirusy wystarczy jedna dawka. Natomiast szczepionki, które zawierają materiał genetyczny lub białka wirusa, podawane są w kilku dawkach. Pierwsza indukuje powstanie przeciwciał, natomiast druga wzmacnia tzw. pamięć immunologiczną. Jak pokazują dane szczepionka na koronawirusa wykazuje skuteczność powyżej 90%. Jednorazowe szczepienie też będzie skutkować produkcją przeciwciał i ochroną, ale znacznie krótszą i nie tak skuteczną.

Czy występowanie alergii pokarmowej jest przeciwwskazaniem do szczepienia na COVID-19?

Jeszcze tydzień temu, zanim rozpoczęto szczepienia w Wielkiej Brytanii, powiedziałabym że nie jest. Teraz mamy większe doświadczenie, gdyż opisano kilka przypadków silnych odczynów alergicznych po szczepieniu u osób z alergią. W tej chwili eksperci zalecają ostrożność w grupie osób z alergią pokarmową, alergią na leki i osób, które kiedykolwiek miały epizody wstrząsu anafilaktycznego spowodowanego alergią. Jest to grupa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.

Dr n. med. Maciej Hałasa, Katedra i Zakład Żywienia Człowieka i Metabolomiki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie:

Zagadnienie szczepień ochronnych i chorób autoimmunologicznych od dawna stanowi przedmiot kontrowersji, a doniesienia w tym obszarze zazwyczaj nie pozwalają na wyciąganie zdecydowanych wniosków i tworzenie ostatecznych zaleceń. Również w kwestii szczepienia przeciw COVID-19 podobne wątpliwości mają miejsce i znacznie utrudniają sformułowanie zaleceń dla pacjentów, m.in. z celiakią, czy chorobą Hashimoto. Ponadto do ochrony przed COVID-19 zastosowane będą najprawdopodobniej szczepionki o kilku zupełnie różnych mechanizmach prowadzących do pobudzenia układu immunologicznego.

O niektórych z nich (np. tych opartych na podawaniu mRNA) nie da się powiedzieć zbyt wiele, bo są to zupełnie nowe szczepionki i doświadczenia z nimi, szczególnie u tak wyjątkowych pacjentów, jak ci z chorobami autoimmunologicznymi, są jeszcze zbyt sporadyczne. Jednak inne, jak te z zastosowaniem żywych, atenuowanych (osłabionych) wirusów, mają już na tyle długą tradycję stosowania, że można sformułować pewne zalecenia:

1. Po pierwsze – szczepienie przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 jest jedynym potencjalnie skutecznym sposobem uniknięcia tej groźnej i często śmiertelnej choroby i jako takie, powinno być zawsze BARDZO POWAŻNIE rozważane.
2. Podanie jakiejkolwiek szczepionki może okresowo nasilić objawy choroby autoimmunologicznej, ale w tym przypadku należy szczególnie rzetelnie zważyć korzyści i straty wynikające ze szczepienia, aby podjąć właściwą decyzję o szczepieniu lub nie.
3. Pacjenci, którzy przebyli infekcję COVID-19 i nabyli odporność potwierdzoną przez obecność przeciwciał, w ciągu pierwszych 3-6 miesięcy po infekcji z ogromnym prawdopodobieństwem nie wymagają już szczepienia, przynajmniej w świetle aktualnej wiedzy.
4. Podawanie leków immunosupresyjnych koliduje ze szczepieniami z dwóch powodów:
   – w trakcie takiego leczenia najprawdopodobniej nie dojdzie do skutecznego nabycia odporności po podaniu szczepionki
   – podanie żywego, atenuowanego wirusa (niektóre szczepionki) u takich pacjentów, podobnie jak u osób przechodzących jakąś aktywną infekcję lub cierpiących z powodu poważnego niedoboru odporności, może wywołać aktywną infekcję zamiast odporności.

Bardzo dziękujemy za odpowiedzi.