Dieta bezglutenowa – produkty dozwolone i zabronione
Zabronione w diecie bezglutenowej są zboża: pszenica (także orkisz, płaskurka, samopsza), jęczmień, żyto i zwykły owies* oraz wszystkie produkty z ich dodatkiem.
Naturalnie bezglutenowe są: kukurydza, ryż, ziemniaki, soja, proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, rośliny strączkowe, sorgo, orzechy, a także mięso, jaja, owoce i warzywa.
Za bezglutenowe uznaje się także produkty przetworzone, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 ppm (20 mg na kg). Mogą być one opisane słownie jako bezglutenowe oraz zawierać międzynarodowy licencjonowany znak Przekreślonego Kłosa lub inny symbol wymyślony przez producenta.
Problem przy wyborze stanowią te produkty, które mogą zawierać gluten, chociaż się go w nim nie spodziewamy.
W tabeli poniżej opisujemy produkty bez glutenu, mogące go zawierać oraz zawierające gluten. Tutaj natomiast prezentujemy wykaz konkretnych marek licencjonowanych produktów bezglutenowych dostępnych na polskim rynku.
Nie zawierają glutenu
Zboża naturalnie niezawierające glutenu: ryż biały i brązowy, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa, mąki i kasze ze zbóż naturalnie bezglutenowych (np. kasza jaglana z prosa, gryczana), płatki ryżowe, skrobia kukurydziana, ryżowa i z tapioki, gotowe mieszanki mączne bezglutenowe, pieczywo i makarony z mąk bezglutenowych wykonane samodzielnie oraz kupne oznakowane znakiem „Przekreślonego Kłosa”, kaszki dla dzieci ryżowe i kukurydziane, chrupki kukurydziane, popcorn, owies bezglutenowy ( z zastrzeżeniami), bułka tarta bezglutenowa.
Mogą zawierać gluten
Płatki śniadaniowe kukurydziane mogą zawierać słód jęczmienny, mąka kukurydziana, ryżowa, gryczana dostępne w sprzedaży ogólnej mogą być zanieczyszczone glutenem.
Zawierają gluten
Pszenica (w tym jej dawne odmiany, np. orkisz, płaskurka, durum, samopsza, kamut), pszenżyto, jęczmień, żyto, zwykły owies (ze względu na zanieczyszczenia), mąka pszenna, żytnia, jęczmienna, płatki pszenne, jęczmienne, żytnie, owsiane, kasza manna, kuskus, kasza jęczmienna (pęczak, mazurska, perłowa), musli, kasze owsiane, kaszki błyskawiczne zbożowe i mleczno – zbożowe, makaron pszenny, makaron żytni, pierogi, pyzy, kopytka, naleśniki, pieczywo – każde – jeśli nie jest oznaczone jako bezglutenowe (chleb biały i razowy, bułki, bagietki, maca, pumpernikiel, pieczywo chrupkie, precle), pieczywo cukiernicze suche (herbatniki, ciastka, wafle, biszkopty, pierniczki, sucharki, paluszki itp.), ciasta, ciastka, drożdżówki, pizza, bułka do hamburgera, bułka tarta.
Nie zawierają glutenu
Świeże nieprzetworzone mięso, ryby, jaja.
Mogą zawierać gluten
Wędliny (także te wysokogatunkowe typu szynka), zwłaszcza tzw. wędliny wysokowydajne,
konserwy rybne i mięsne, wędliny podrobowe (kaszanka, pasztetowa, pasztet), wyroby garmażeryjne mięsne ( parówki,kotlety mielone, pulpety, hamburgery).
Zawierają gluten
Panierki do mięs i ryb oraz potrawy panierowane.
Nie zawierają glutenu
Mleko świeże, mleko w kartonie, mleko zagęszczane, mleko w proszku, kefir, maślanka, jogurt naturalny, nieprzetworzony ser biały, żółty.
Mogą zawierać gluten
Jogurty owocowe, maślanki smakowe, napoje czekoladowe, produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, serki topione, śmietana (zagęstnik), tanie sery żółte (tzw. wyroby seropodobne); gotowe sery białe do serników (niektórzy producenci dodają błonnik pszenny), sery pleśniowe.
Zawierają gluten
Napoje mleczne z dodatkiem słodu jęczmiennego, produkty mleczne z ziarnami zbóż.
Nie zawierają glutenu
Masło, smalec, margaryna, olej roślinny, oliwa z oliwek.
Mogą zawierać gluten
Majonezy, gotowe sosy (dresingi).
Zawierają gluten
Nie zawierają glutenu
Wszystkie warzywa (świeże, mrożone, konserwowane bez dodatków), strączkowe (groch, fasola, soczewica), ziemniaki, skrobia ziemniaczana.
Mogą zawierać gluten
Sałatki z majonezem i dresingami o nieznanym składzie, przeciery pomidorowe, niektóre fasole w puszkach, placki ziemniaczane, produkty wegetariańskie typu kotlety sojowe, pasztety sojowe, majonezy sojowe.
Zawierają gluten
Warzywa smażone panierowane, warzywa z tartą bułką.
Nie zawierają glutenu
Wszystkie owoce (świeże, mrożone, konserwowane).
Mogą zawierać gluten
Owoce suszone, wsady owocowe.
Zawierają gluten
Nie zawierają glutenu
Cukier, dżem, miód, landrynki, ciasta i ciastka upieczone z dozwolonych produktów, kisiele i budynie domowe z mąki ziemniaczanej, ciasta i ciastka oznakowane znakiem „Przekreślonego Kłosa”.
Mogą zawierać gluten
Guma do żucia, żelki, nadziewane cukierki, batony, gotowe budynie, lody, czekolada i czekoladki, chipsy.
Zawierają gluten
Ciasta i ciastka upieczone z niedozwolonych mąk lub z niedozwolonym proszkiem do pieczenia, słód jęczmienny.
Nie zawierają glutenu
Herbata, kawa naturalna, soki owocowe, wody mineralne, kompoty, napary z ziół, czyste alkohole.
Mogą zawierać gluten
Niektóre tanie kawy rozpuszczalne, zwłaszcza aromatyzowane, czekolada do picia na gorąco, napoje owocowo-warzywne, alkohole z dodatkami smakowymi.
Zawierają gluten
Kawa zbożowa, kakao owsiane, napoje słodzone słodem jęczmiennym, piwo.
Nie zawierają glutenu
Sól, pieprz, zioła (bez ostrzeżeń o glutenie), ocet winny, ocet jabłkowy, bezglutenowy sos sojowy Tamari.
Mogą zawierać gluten
Jednorodne przyprawy, jarzynki typu vegeta, mieszanki przypraw (np. curry), musztardy, keczupy, sosy w proszku gotowe dipy i dresingi.
Zawierają gluten
Nie zawierają glutenu
Zupy domowe z dozwolonych produktów.
Mogą zawierać gluten
Zupy w proszku (instant), niektóre kostki bulionowe.
Zawierają gluten
Zupy zaprawiane mąką, zupy z makaronem, z lanym ciastem.
Nie zawierają glutenu
Proszek do pieczenia bezglutenowy, soda spożywcza, komunikanty niskoglutenowe.
Mogą zawierać gluten
Preparaty do odchudzania, niektóre leki i preparaty wielowitaminowe, niektóre aromaty, cukier waniliowy.
Zawierają gluten
Zwykły proszek do pieczenia, hydrolizowane białko roślinne, seitan (zastępnik mięsa stosowany przez wegetarian) komunikanty z mąki pszennej, zwykłe opłatki świąteczne.
| Grupa produktów | Nie zawierają glutenu | Mogą zawierać gluten | Zawierają gluten |
|---|---|---|---|
Produkty zbożowe |
Zboża naturalnie niezawierające glutenu: ryż biały i brązowy, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa, mąki i kasze ze zbóż naturalnie bezglutenowych (np. kasza jaglana z prosa, gryczana), płatki ryżowe, skrobia kukurydziana, ryżowa i z tapioki, gotowe mieszanki mączne bezglutenowe, pieczywo i makarony z mąk bezglutenowych wykonane samodzielnie oraz kupne oznakowane znakiem „Przekreślonego Kłosa”, kaszki dla dzieci ryżowe i kukurydziane, chrupki kukurydziane, popcorn, owies bezglutenowy ( z zastrzeżeniami), bułka tarta bezglutenowa. | Płatki śniadaniowe kukurydziane mogą zawierać słód jęczmienny, mąka kukurydziana, ryżowa, gryczana dostępne w sprzedaży ogólnej mogą być zanieczyszczone glutenem. | Pszenica (w tym jej dawne odmiany, np. orkisz, płaskurka, durum, samopsza, kamut), pszenżyto, jęczmień, żyto, zwykły owies (ze względu na zanieczyszczenia), mąka pszenna, żytnia, jęczmienna, płatki pszenne, jęczmienne, żytnie, owsiane, kasza manna, kuskus, kasza jęczmienna (pęczak, mazurska, perłowa), musli, kasze owsiane, kaszki błyskawiczne zbożowe i mleczno – zbożowe, makaron pszenny, makaron żytni, pierogi, pyzy, kopytka, naleśniki, pieczywo – każde – jeśli nie jest oznaczone jako bezglutenowe (chleb biały i razowy, bułki, bagietki, maca, pumpernikiel, pieczywo chrupkie, precle), pieczywo cukiernicze suche (herbatniki, ciastka, wafle, biszkopty, pierniczki, sucharki, paluszki itp.), ciasta, ciastka, drożdżówki, pizza, bułka do hamburgera, bułka tarta. |
Mięso, ryby, jaja |
Świeże nieprzetworzone mięso, ryby, jaja. | Wędliny (także te wysokogatunkowe typu szynka), zwłaszcza tzw. wędliny wysokowydajne,
konserwy rybne i mięsne, wędliny podrobowe (kaszanka, pasztetowa, pasztet), wyroby garmażeryjne mięsne ( parówki,kotlety mielone, pulpety, hamburgery). |
Panierki do mięs i ryb oraz potrawy panierowane. |
Mleko i produkty mleczne |
Mleko świeże, mleko w kartonie, mleko zagęszczane, mleko w proszku, kefir, maślanka, jogurt naturalny, nieprzetworzony ser biały, żółty. | Jogurty owocowe, maślanki smakowe, napoje czekoladowe, produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, serki topione, śmietana (zagęstnik), tanie sery żółte (tzw. wyroby seropodobne); gotowe sery białe do serników (niektórzy producenci dodają błonnik pszenny), sery pleśniowe. | Napoje mleczne z dodatkiem słodu jęczmiennego, produkty mleczne z ziarnami zbóż. |
Tłuszcze |
Masło, smalec, margaryna, olej roślinny, oliwa z oliwek. | Majonezy, gotowe sosy (dresingi). | |
Warzywa i przetwory z warzyw |
Wszystkie warzywa (świeże, mrożone, konserwowane bez dodatków), strączkowe (groch, fasola, soczewica), ziemniaki, skrobia ziemniaczana. | Sałatki z majonezem i dresingami o nieznanym składzie, przeciery pomidorowe, niektóre fasole w puszkach, placki ziemniaczane, produkty wegetariańskie typu kotlety sojowe, pasztety sojowe, majonezy sojowe. | Warzywa smażone panierowane, warzywa z tartą bułką. |
Owoce |
Wszystkie owoce (świeże, mrożone, konserwowane). | Owoce suszone, wsady owocowe. | |
Cukier, słodycze, desery |
Cukier, dżem, miód, landrynki, ciasta i ciastka upieczone z dozwolonych produktów, kisiele i budynie domowe z mąki ziemniaczanej, ciasta i ciastka oznakowane znakiem „Przekreślonego Kłosa”. | Guma do żucia, żelki, nadziewane cukierki, batony, gotowe budynie, lody, czekolada i czekoladki, chipsy. | Ciasta i ciastka upieczone z niedozwolonych mąk lub z niedozwolonym proszkiem do pieczenia, słód jęczmienny. |
Napoje |
Herbata, kawa naturalna, soki owocowe, wody mineralne, kompoty, napary z ziół, czyste alkohole. | Niektóre tanie kawy rozpuszczalne, zwłaszcza aromatyzowane, czekolada do picia na gorąco, napoje owocowo-warzywne, alkohole z dodatkami smakowymi. | Kawa zbożowa, kakao owsiane, napoje słodzone słodem jęczmiennym, piwo. |
Przyprawy |
Sól, pieprz, zioła (bez ostrzeżeń o glutenie), ocet winny, ocet jabłkowy, bezglutenowy sos sojowy Tamari. | Jednorodne przyprawy, jarzynki typu vegeta, mieszanki przypraw (np. curry), musztardy, keczupy, sosy w proszku gotowe dipy i dresingi. | |
Zupy |
Zupy domowe z dozwolonych produktów. | Zupy w proszku (instant), niektóre kostki bulionowe. | Zupy zaprawiane mąką, zupy z makaronem, z lanym ciastem. |
Inne |
Proszek do pieczenia bezglutenowy, soda spożywcza, komunikanty niskoglutenowe. | Preparaty do odchudzania, niektóre leki i preparaty wielowitaminowe, niektóre aromaty, cukier waniliowy. | Zwykły proszek do pieczenia, hydrolizowane białko roślinne, seitan (zastępnik mięsa stosowany przez wegetarian) komunikanty z mąki pszennej, zwykłe opłatki świąteczne. |
Dodatki dozwolone na diecie bezglutenowej:
agar, guma guar, guma ksantanowa, karagen, karob, mączka chleba świętojańskiego, pektyna, syrop klonowy, syrop glukozowo-fruktozowy, dekstroza, maltodekstryny, skrobia modyfikowana, gluteaminian sodu (o ile nie jest wyraźnie napisane, że jest produkowany z pszenicy), acetylowany adypinian dwuskrobiowy.
Więcej informacji na temat diety bezglutenowej znajdą Państwo w naszych Poradnikach.
Prosimy pamiętać, że podane przez nas informacje mają charakter orientacyjny — aby mieć całkowitą pewność, zawsze należy zapoznać się ze składem produktu przed spożyciem.
*Zwykły owies jest silnie zanieczyszczony glutenem już na polu (samosiejki innych zbóż) oraz w procesie przetwarzania, dlatego jest zabroniony w diecie bezglutenowej. Na rynku dostępny jest certyfikowany owies bezglutenowy, którego spożywanie jest dozwolone. Więcej na ten temat – o owsie bezglutenowym.
Fragmenty Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) nr 828/2014 z dnia 30 lipca 2014 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat nieobecności lub zmniejszonej zawartości glutenu w żywności, dotyczące owsa:
(…)
(7) Większość osób nietolerujących glutenu może włączyć owies do swojej diety bez negatywnych skutków dla zdrowia. Kwestia ta jest wciąż badana przez środowisko naukowe. Głównym powodem do niepokoju jest natomiast zanieczyszczenie owsa pszenicą, żytem lub jęczmieniem, które może mieć miejsce podczas zbiorów, transportu, przechowywania i przetwarzania. Dlatego też ryzyko zanieczyszczenia glutenem produktów zawierających owies należy uwzględnić przy przekazywaniu stosownych informacji dotyczących takich produktów żywnościowych przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze.
(…)
Załącznik B
Owies znajdujący się w żywności określanej jako bezglutenowa lub o bardzo niskiej zawartości glutenu musi być specjalnie wyprodukowany, przygotowany lub przetworzony, tak aby uniknąć zanieczyszczenia pszenicą, żytem, jęczmieniem lub ich odmianami krzyżowymi, a zawartość glutenu w takim owsie nie może przekraczać 20 mg/kg
(…)
