Aktualności

Sucha blada skóra, łamliwe włosy i paznokcie, duszności, kołatania serca, ciągłe zmęczenie, bóle i zawroty głowy, osłabienie to objawy anemii (niedokrwistości). Może być ona jedynym klinicznym symptomem celiakii. Co więcej, anemia z niedoboru żelaza jest uważana za najczęściej występujący pozajelitowy objaw choroby trzewnej.

Z badań ankietowych przeprowadzonych przez dr Emilię Majsiak („Ocena opieki medycznej oraz jakość życia u chorych na celiakię”) wynika, że w Polsce anemia to najczęstszy objaw celiakii. Chorzy zmagają się z nią średnio ponad 9 lat, zanim uzyskają prawidłową diagnozę. Dlatego każdy przypadek anemii o nieznanym podłożu powinien być sprawdzony pod kątem celiakii (badanie przeciwciał i biopsja jelita). Podobnie gdy pacjent nie reaguje na leczenie.

Niedokrwistość jest stanem, w którym we krwi występuje zbyt mała liczba czerwonych krwinek, lub gdy w ich wnętrzu znajduje się za mało hemoglobiny transportującej tlen. W zdrowym organizmie części składowe krwi produkowane są w szpiku kostnym. Do ich produkcji niezbędne są między innymi: żelazo, kwas foliowy i witamina B12. I tych właśnie składników może brakować osobom chorym na celiakię. Głównie za sprawą upośledzonego wchłaniania, spowodowanego zanikiem kosmków jelitowych. Pacjenci z niezdiagnozowaną celiakią wykazują niedobory wielu składników odżywczych, minerałów i witamin. Nawet jeśli nie mają objawów jelitowych kojarzonych z celiakią.

W trakcie diagnozy osoby z celiakią mają niedobór:

• żelaza – 12-69% (dorośli) i 10-20% (dzieci)
• kwasu foliowego – 20-30%
• witaminy B12 – 8-41%

Oprócz braku żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12 niedokrwistość w celiakii może też być spowodowana utratą krwi lub związana ze współistniejącymi chorobami zapalnym jelit.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Anemia tego typu pojawia się, gdy zasoby żelaza w organizmie są wyczerpane, a zapotrzebowanie organizmu na ten pierwiastek nie jest zaspokajane przez źródła pokarmowe. Stężenie hemoglobiny we krwi drastycznie się obniża, czerwone krwinki są mniejsze, spada dotlenienie mięśni. Chory jest osłabiony, pojawia się przewlekłe zmęczenie.

Zapotrzebowanie na żelazo jest zwiększone między 6 a 18 miesiącem życia. Potem u kobiet w okresie pokwitania i płodności. Szczególnie groźny jest niedobór żelaza w pierwszym roku życia, kiedy gwałtownie rozwija się mózg i układ nerwowy. Żelazo jest także niezbędne dla funkcjonowania enzymów zaangażowanych w syntezę neuroprzekaźników: serotoniny i dopaminy. Celiakia występuje u 2-5% pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza.

Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego i witaminy B12

Szczególnie istotna jest rola witaminy B12. Bez niej kwas foliowy nie może ulec niezbędnym przemianom, by móc pełnić swoją rolę w procesie budowy erytrocytów. Jest ona także konieczna w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Nawet niewielkie i średnie niedobory B12 mogą się odbić na funkcjonowaniu: mózgu, rdzenia kręgowego czy poszczególnych nerwów w naszym ciele. Obszerny tekst na temat roli witaminy B12 zamieściliśmy w najnowszym numerze magazynu „Bez glutenu”.

Jak sobie pomóc?

Jeśli podejrzewamy celiakię, najważniejsza jest szybka prawidłowa diagnoza. Zastosowanie ścisłej diety bezglutenowej zazwyczaj powoduje odbudowę kosmków jelitowych i tym samym poprawę wchłaniania żelaza i witamin. Jednak u ok. 20% osób objawy niedokrwistości utrzymują się pomimo stosowania diety. Mechanizmy odpowiedzialne za problemy z wchłanianiem żelaza u tych chorych nie są jeszcze do końca poznane i opisane przez naukowców.

Jak zdiagnozować celiakię.

Dla zainteresowanych tematem anemii w celiakii:

R. Martín-Masot et al., Multifactorial Etiology of Anemia in Celiac Disease and Efect of Gluten-Free Diet: A Comprehensive Review, Nutrients, Oct 2019

#CeliakiaMistrzyniwChowanego

#MDC2021